Предыдущая страница реферата | 21  22  23  24  25  26  27  28  29  30  31 | Следующая страница реферата

Адмерыць (інф. у форме заг. лад) Адмерае.

Я табе вот што скажу: хай падбяжыць да старшыні і хай той адмерыць дзялку (Алімпіяда, с.491).

На поўнач ад лініі Астравец – Смаргонь – Маладзечна – Лагойск – Барысаў – Беразіно – Добруш дзеясловы першага спражэння 3-яй асобы адзіночнага ліку заканчваюцца на ц’ : жывець..2

Астынець, зак. Астыне.

Ідзі есцікі, астынець жа, - прасіла Ганулька, калі сын на ўсю сілу крычаў на ложку. (Чакай у далёкіх Грынях, с.34).

У 3-яй асобе адзіночнага ліку ў сярэднебеларускіх гаворках дзеясловы  2-га спражэння маюць канчатак –ец’

1 Нарысы па беларускай дыялекталогіі. Мн.,1964. С.184 – 185.

2  Блінава Э. ,Мяцельская Е. Беларуская дыялекталогія. Мн., 1980. С.97.

Адчыне, зак. Адчыніць.

Ці адшчэпіць, ці адчыне іх (вароты), апушчаныя на самую зямлю (Алімпіяда,с.490).

Улазе. Улазіць.

Нага во, зірніце, не ўлазе ў валёнак (Чакай у далёкіх Грынях, с.140).

Перасыпіць. Перасыпле. У форме заг. ладу.

Ды і плот хай перасыпіць, страху агледзіць, каб не цякла (Алімпіяда,с.491).

Спыне. Спыніць.

Дзе ён можа круціцца, пушчаны ваўчок, якога ніхто не спыне, пакуль ён не зморыцца, накруціўшыся да дурнаты.(Алімпіяда,с.277)

Падскоча, зак. У форме заг. ладу. Пад’едзе, падбяжыць (ТСБМ,т.3).

Дачка хай падскоча да нас, закажа ў аптэцы (Алімпіяда,с.130).

У сярэднебеларускіх гаворках дзеясловы ІІ спражэння з націскам на аснове ў 3-й асобе адзіночнага ліку ўжываюцца без ц’: воз а, нос а.1

 

Форма 3 асобы мн. л.:

Насыпяць. Насыплюць. У форме заг. ладу.

Хай дагоняць, хай насыпяць солі на хвост (Алімпіяда,с.275).

Характэрнай рысай сярэднебеларускіх гаворак з’яўляюцца формы дзеясловаў І спражэння з ненаціскным канчаткам – аць: кажаць, сыпяць.2

Прылятуць.  Прыляцяць.

Бяжы яшчэ на ферму – прылятуць даяркі: ідзі за матку, не ведаем што куды, ты ведаеш (Алімпіяда,с.505).

Прыметнікі.

Варонні. Варонін.

Марфа пачала зачэсваць угару свае густыя яшчэ ў яе гады, чорныя, як варонне крыло, валасы...(Алімпіяда,с.323).

1.Блінава Э., Мяцельская Е. Беларуская дыялекталогія. Мн., 1980, С.98.

2 Тамсама. С.197.

Прыслоўі.

Горай. Горш.

Вечарам Андрэю зноў стала горай...(Мсціжы,с.131).

Лепі. Лепш(лепей) (СПЗБ,т.2).

Так вам будзе лепі (Алімпіяда,с.318).

Лепі – гэта форма вышэйшай ступені параўнання, утвораная суплетыўным шляхам: добра – лепі.1

Дзеепрыслоўі.

Сыпячы. Сыплючы.

Алімпіяда бачыла, як яно віхляе ў бакі, сыпячы з сябе пясок і сцёбаючы па вачах сонцам з вышараванай шыны (Алімпіяда,с.100).

Займеннік.

Тэй. Той.

Кіне гэту і пярэйдзе да тэй(жонкі) (Алімпіяда,с.476).

У некаторых гаворках паўночна-ўсходняга дыялекту, а таксама ў сярэднебеларускіх гаворках найбольш пашыраным з’яўляецца ўказальны займеннік той або яго варыянт тэй. Займеннік тэй ужываецца звычайна ў тых гаворках, дзе пашыраны формы прыметнікаў маладзей, круцей.2

1 Блінава Э., Мяцельская Е. Беларуская дыялекталогія. Мн.,1980 С. 110.

2.Нарысы па беларускай дыялекталогіі. Мн. 1964. С.224.

Словаўтваральныя дыялектызмы.

Словаўтваральныя дыялектызмы (іх у рамане выяўлена каля 100) – гэта словы, у якіх корань супадае з коранем адпаведнага агульнаўжывальнага слова, але адрозніваюцца яны адной ці некалькімі марфемамі (прыстаўкамі, суфіксамі ці тым і другім адначасова ). Лексічнае значэнне іх супадае.

Рекомендуем скачать другие рефераты по теме: шпори психологія, рефераты баллы, реферат стиль.



Предыдущая страница реферата | 21  22  23  24  25  26  27  28  29  30  31 | Следующая страница реферата

Поделитесь этой записью или добавьте в закладки