Предыдущая страница реферата | 20  21  22  23  24  25  26  27  28  29  30 | Следующая страница реферата

Рукаво, н. Рукаў, м.(СПЗБ,т.4).

Падышла да Дзярызямлі і тузанула яго за рукаво жоўтай тэніскі (Алімпіяда,с.576).  Наста камячыць рукаво нажуткі і выцірае вусны. Рукаво салёнае, аж горкае (Тартак,с.25).  Лапкі чапляліся за рукаво, пасля цяжка падалі на дно (Найдорф,с.53).

Лексема рукаво, н. распаўсюджана толькі ў паўночна-заходняй зоне Беларусі, на ўсёй астатняй тэрыторыі зафіксавана лексема рукаў, м.(ЛАБНГ,т.4, карта 210).

Румяна, ж. Рамонак, м.(СПЗБ,т.4).

Дастаўшы яшчэ раз вады, падчапіў вядро, і пабег босы сцежачкай ля хаты, пліхаючы з вядра вадой на падарожнік і на жоўта-зялёную румяну (Алімпіяда,с.16).

Параўн.: румянак, раман(НЛ), раманік(ЖНС), раманька, раманец(ЖС).

Руччо, н. Ручай, м.(СПЗБ,т.4).

І ад яго цяпер з гары цякло белае руччо, ёй, Алімпіядзе, на дарогу пад ногі (Алімпіяда,с.443).

Параўн.: ручай, м., ручэй, м.(ЛАБНГ,т.2, карта 338).

Сканчонае, н. Канец, м.

Здавалася, што маладзік будзе вечна вісець угары над галавой і вечна ісці нехаця конь – без сканчонага (Агні,с.67).

Стада, ж. Статак, м. (СПЗБ,т.4).

Уперадзе, дзе знікла з вачэй перапялёстая стада скаціны, на полі навіс пыл і туман (Алімпіяда,с.500).  Такой парой, летам, старыя секачы жывуць адны, чураючыся стады, у стадзе ходзяць толькі зімой, а тут клікнулі яго, ці, можа, сам прыйшоў з балотных дзвіноскіх нетраў у стаду і вядзе яе з-за ракі, дзе пачаліся баі (Найдорф,с.78).

У беларускіх гаворках статак (кароў) называюць яшчэ табун, чарада, чэрадзь, грумада, гурт, тавар (ЛАБНГ, т.1, карта 1).

Чорнагалоўка, ж. Чорнагалоў, чорнагаловік. Расліна з сямейства губакветных. (ТСБМ, т.5).

З імшар Раіна прынесла ўчора кошык чорнагалоўкі сваёй карове. (Чакай у далёкіх Грынях, с.240).

У гаворках зафіксавана звыш 40 назваў гэтай расліны: чорнагаловік, чорнагаловец, чарнагалоўка (і іх шматлікія варыянты),брунэлька, гарладаўка, гарлянка, сэрпнік і многія іншыя (ЛАБНГ, т.1, карта 237).

Юхта, ж. Юхт м. (ТСБМ, т.5, ч.2)

Нехта п’яны на ўвесь двор «шукаў у баб» самагонкі, нехта выкручваў пасля танцаў мокрую, як юхта, сарочку (Сцяпан Жыхар са Сцешыц, с166).

Параўн.: юхта  - недавырабленая скура (СПЗБ, т.5).

Адрозненні ў склонавых канчатках

У беларускіх народных гаворках  назоўнікі, якія ўжываюцца толькі як множналікавыя, маюць звычайна ў творным склоне форму на –мі: людзьмі, грашмі і інш. Зрэдку канчатак –мі маюць і іншыя назоўнікі (курмі, вілмі і пад.)1

Дзвярмі Тв. скл. Дзвярамі

За дзвярмі маўчалі, не хацелі адчыняць. (Чакай у далёкіх Грынях, с.226).

Дрыўмі Тв. скл.Дрывамі.

Жаўцела свежанабітымі, не складзенымі яшчэ ў вярсту сасновымі дрыўмі пад варыўнёй дрывотня (Найдорф, с.79).

Крупмі Тв. скл Крупамі.

Вецер адразу б’е ў грудзі і сячэ сухімі крупмі па твары, шапоча на кажухах (Алімпіяда, с.335). Асядаў віхор – зноў сыпала зверху крупмі, як з шуфля з-пад малатарні пасечаным зернем (Агні, с.89).

Курмі Тв. скл. Курамі.

Цягалі за чуб адзін аднаго, як пеўні перад курмі (Алімпіяда, с.319).

На месце М. скл. На месцы.

Спусціў бы яму штаны і адхвастаў бы дзягай па белым месце, каб аж чорнае стала. (Алімпіяда, с.141).

На трасцэ (рыба). М. скл. На трасцы.

Толькі была яна настоена не на бярозавым лісці, а на чэрствым, падсохлым за ноч чорным хлебе з плешчаніцкай новай пякарні, на трасцэ ў тамашнім соусе (Алімпіяда, с.199).

Па палёх М. скл Па палях.

Па зжатых палёх за туманам ужо блізка да вёскі кралася восень.(Чакай у далёкіх Грынях, с.27).

1 Нарысы па беларускай дыялекталогіі. Мн., 1964. С.183.

Канчатак –ох (-ёх) ужываецца звычайна у назоўніках мужчынскага роду (у лясох, на канёх).У гаворках паўднёва-заходняй часткі Беларусі пад уплывам назоўнікаў мужчынскага роду канчатак –ох (-ёх) сустракаецца спарадычна і ў назоўніках жаночага і ніякага роду (аб дзяўкох, у вачох)1

Дзеясловы

Форма 2-ой асобы адзіночнага ліку:

Засыпаць (засыпіш) Засыплеш.

Скуру з быкоў злупіш, яму выкапаеш, як паложана, і засыпіш усё гэта (Алімпіяда,с.166).

Перамераць (перамерыш). Перамераеш.

Бяжыш і малако перамерыш і здасі  на малакавоз (Алімпіяда, с.505).

Форма 2-ой асобы множнага ліку:

Астаніцёся. Застаняцеся.

Не галодныя астаніцёся і не без солі (Алімпіяда, с.344).

Грабіць, незак. Грэбці (СПЗБ, т.1).

Ззаду над логам, дзе яны сёння пасля палудня ўсёй вёскай грабілі і стаўлялі ў копы сена. (Алімпіяда, с.90).

Форма 3-яй асобы адзіночнага ліку:

Рекомендуем скачать другие рефераты по теме: сочинения по литературе, защита дипломной работы, человек изложение.



Предыдущая страница реферата | 20  21  22  23  24  25  26  27  28  29  30 | Следующая страница реферата

Поделитесь этой записью или добавьте в закладки