Предыдущая страница реферата | 1  2  3  4  5  6  7  8  9  10  11 | Следующая страница реферата

4Ляксуціна З.А. Да праблемы ўзаемадзеяння беларускай літаратурнай мовы і тэрытарыяльных дыялектаў//Рэгіянальныя асаблівасці беларускай мовы, літаратуры і фальклору. Гомель,1973. С. 49.

Літаратурная мова павінна непасрэдна вырастаць з жывой народнай мовы – вось асноўны прынцып, якога заўсёды прытрымліваліся нашы пісьменнікі. «І не трэба нам, - заўважае Алесь Адамовіч, - занадта баяцца слова «дыялектызм», раней неабходна прыслухацца, як слова гучыць, удумацца, наколькі яно трапнае і зразумелае. У любым, самым маленькім «засеку» жывой народнай мовы можна часам знайсці буйныя зярняты народнай мудрасці і дасціпнасці.»1

Беларускія пісьменнікі надаюць вялікую ўвагу моўнаму скарбу свайго народа, старанна працягваюць пошукі самабытнага, трапнага і свежага народнага слова. Гэтыя намаганні ўхваляе Р.Шкраба – вядомы літаратуразнавец: «Ніхто не можа забараніць пісьменніку шукаць выяўленчыя сродкі ў самых розных пластах жывой мовы».2

Янка Скрыган падкрэслівае: «Ведаць мову – значыць ведаць законы яе будавання, ведаць яе народную аснову. Бо толькі ведаючы народную аснову мовы, можна ведаць, як правільна і проста выказаць думку, як натуральна, паводле законаў гэтай мовы, пабудаваць фразу, дзе якое сказаць слова, патрэбнае іменна для гэтага месца.»3

Кожны з пісьменнікаў па-свойму бачыць, чуе, успрымае, адбірае словы, мае свой індывідуальны стыль, па-свойму выкарыстоўвае выяўленча-мастацкія сродкі. Асновай стылю, яго душой з’яўляецца мова. Сказанае не азначае, што кожны пісьменнік павінен пісаць нейкай асобнай, сваёй уласнай мовай. Асновай твора павінна быць агульнанародная мова.

Дыялектызмы ўжываюцца ў мастацкім творы з пэўнымі стылістычнымі мэтамі. Пісьменнікі бяруць з народнай мовы ўсё самае лепшае і, творча апрацоўваючы, уводзяць у літаратурны ўжытак.

1Адамовіч А. Культура творчасці. Мн., 1962. С. 175.

2Шкраба Р. Літаратура і мова: Кніга пра майстэрства. Мн., 1969. С.3.

3Скрыган Я. Ранішнія росы. Мн. 1965. С.85.

Адны з дыялектызмаў замацаваліся ў мове і атрымалі права на агульнае ўжыванне, другія застаюцца ў творах асобных пісьменнікаў як паказчык іх індывідуальнага стылю.

Максім Лужанін лічыць, што «трэба больш увагі аддаваць вывучэнню дыялектаў, бо яны . не могучы існаваць самастойна , уліваюцца ў мову. Па-першае, з дапамогай дыялектаў могуць запоўніцца нашы прабелы , знойдуцца словы, якіх не стае; па-другое, нядрэнна будзе мець і новыя адменнікі ўжо вядомых слоў. Але гэта не значыць, што дыялектызмы трэба ўводзіць у такой колькасці, каб абцяжарыць мову , зрабіць яе незразумелай.»1

Канешне, кожны з пісьменнікаў па-свойму бачыць, успрымае, адбірае словы, па-свойму выкарыстоўвае мастацкія сродкі, але ўсё ж кожны з іх павінен у першую чаргу дбаць пра чысціню літаратурнай мовы, клапаціцца пра тое, каб сказанае ім было зразумела шырокаму колу чытачоў.

Літаратарам  трэба быць чулымі да слова, трэба любіць, паважаць і вывучаць народную мову, яе багацце рабіць здабыткам літаратурнай практыкі. Празмернае ж насычэнне тэксту вузкамясцовымі дыялектызмамі робіць мову твора малазразумелай і цяжкай для чытання. Майстэрства пісьменніка ў тым і заключаецца, як здолее ён з усяго багацця слоў роднай мовы выбраць самае тыповае для выяўлення пэўнага характару, як здолее ён гэты адбор падпарадкаваць зместу, задуме.2

Я.Колас, К.Чорны, І.Мележ, М.Лынькоў, Я.Брыль, К.Крапіва і іншыя мастакі слова, далі прыклад, як трэба ставіцца да лексічнага багацця роднай мовы. Тонкае адчуванне сэнсу кожнага асобнага слова, яго варыянтнасці зрабілі мову іх твораў гнуткай, выразнай, каларытнай. Наша сучасная беларуская літаратура мае сапраўдных прадаўжальнікаў іх справы – І.Чыгрынава, Б.Сачанку, В.Адамчыка, І.Пташнікава.

1 Лужанін М. Пісьменнік і мова// Полымя. 1951.N6.С.131.

2Юрэвіч У. Слова і вобраз.Мн., 1961. С.86.

Калі ўмеранае ўвядзенне дыялектызмаў у маналогі і дыялогі жыхароў вёскі з’яўляецца натуральнай неабходнасцю, то выкарыстанне мясцовых слоў у аўтарскай мове не заўсёды можа быць апраўданым, у прыватнасці тады, калі для выражэння пэўнага паняцця ў літаратурнай мове ёсць неабходныя агульнаўжывальныя лексічныя сродкі.

Вывучэнню дыялектызмаў у мастацкіх творах беларускіх пісьменнікаў прысвечаны працы Абабуркі М.В., перш за ўсё яго манаграфія «Стылістычна абмежаваныя словы ў мове беларускай мастацкай літаратуры» (Мн., 1981) і слоўнік-даведнік «Дыялектызмы ў творах беларускіх савецкіх пісьменнікаў» (Мн. 1979). Пытанні выкарыстання дыялектнай лексікі ў мастацкім радку майстроў слова не засталіся па-за ўвагай і іншых даследчыкаў мовы мастацкіх твораў (гл. спіс літаратуры ў канцы дыпломнай працы).

У тэксце мастацкага твора дыялектызмы выконваюць самыя разнастайныя мастацкія функцыі. Яны могуць быць выкарыстаны як сродак індывідуалізацыі вобраза, стварэння мясцовага каларыту, з іх дапамогай можна па-мастацку пераканаўча і этнаграфічна дакладна адлюстраваць побыт, сацыяльнае асяроддзе, абставіны і г.д. Выкарыстоўваючы дыялектызмы, аўтар малюе пейзаж, пераважна не гарадскі, стварае агульны фон і разгортвае апавяданне. ..Дыялектызмы часта служаць характаралагічным сродкам “прымацоўваючы” персанаж да пэўнага этнаграфічнага і сацыяльнага асяроддзя, яны ж могуць служыць і сродкам рэалізацыі камічнага пачатку твора.1

Як ужо гаварылася, “беларускія пісьменнікі актыўна выкарыстоўваюць у сваіх творах дыялектызмы пераважна для характарыстыкі дзейных асоб, але ў апошні час некаторыя з іх нават у сваёй, аўтарскай мове стараюцца выкарыстаць усе магчымыя сродкі выражэння сучаснай беларускай мовы”2

1 Оссовецкий И.А. Диалектная лексика в произведениях художественной литературы 50-60 годов//Вопросы языка современной русской литературы. М.,1971. С.359

2 Абабурка М.В. Дыялектызмы ў творах беларускіх савецкіх пісьменнікаў: Кароткі слоўнік-даведнік. Мн.,1979. С.5.

Пры вызначэнні дыялектызмаў я кіравалася перш за ўсё тым, ці падаецца адпаведнае слова ў “Тлумачальным слоўніку беларускай мовы”(т.1-5), ці мае яно там памету “абласное”. Калі слова адсутнічала ў ТСБМ, то рабілася зверка з дыялектнымі слоўнікамі (спіс гл. у канцы працы).

Выкарыстоўваючы дыялектную лексіку у сваіх творах, пісьменнікі павінны ведаць, што злоўжыванне дыялектызмамі псуе твор, зацямняе, абцяжарвае яго змест і мову.1

Рекомендуем скачать другие рефераты по теме: сочинения по литературе, защита дипломной работы, человек изложение.



Предыдущая страница реферата | 1  2  3  4  5  6  7  8  9  10  11 | Следующая страница реферата

Поделитесь этой записью или добавьте в закладки