Предыдущая страница реферата | 27  28  29  30  31  32  33  34  35  36  37 | Следующая страница реферата

Пісьменнік бярэ ўсё самае лепшае з народнай гаворкі і ўводзіць у літаратурны ўжытак. Гэтым ён пазбягае паўтораў, робіць мову твораў выразнай, яркай, трапнай, узбагачае яе сінонімамі.

Большасць народна-гутарковых слоў адносіцца да вялікага пласта традыцыйнай бытавой лексікі і ўжываецца з намінатыўным значэннем (галашчок, кавяня, альшэвіна, адранак, хвашчанка,струшанка, тарнітка і пад.)

У творах І. Пташнікава мною выяўлена каля 500 дыялектызмаў. Усе яны дзеляцца на 5 груп: лексічныя(203), семантычныя (19), граматычныя (45), словаўтваральныя(96) і фанетычныя(91) дыялектызмы. У групе лексічных дыялектызмаў, якая з’яўляецца найбольшай, вылучаюцца семантычныя падгрупы: бытавыя назвы (шафарня, хвашчанка, струшанка, надзежнік, рагачы, праварына, парубень і інш.); назвы раслін (рудзік, тофель, дзяцельніца, канаторжнік, гавыла і пад.); назвы насякомых,рыб, жывёл і птушак (андрук, канюх, сінюк, курмель і пад.); назвы дзеяння (засіліць, вышмыкнуць, дапаганяць, ашчупаць, застрэпаць, форскаць і інш.); назвы прыкмет(выцмуглы, пакрэплы, перапялёсты, зблэчаны, разбалабошаны і пад.); эмацыянальна-экспрэсіўныя словы(нездаляка, боўдзіла, лабідуда, шмэндрык, лыхаць і інш.) Апошнія ўжыты ў творах ў мове герояў ў асноўным для характарыстыкі адмоўных дзеянняў, учынкаў, паводзін персанажаў. Дыялектызмы выкарыстоўваюцца і як характарыстыкі вобразаў-тыпаў: семнастоўка, падчачурка, плечавень, хабаль.

Пэўную частку дыялектнай лексікі складаюць семантычныя дыялектызмы тыпу: гаршчок, качан(галава), лінуць(шпарка пабегчы).

У творах І. Пташнікава выяўлена даволі вялікая група словаўтваральных дыялектызмаў, якія маюць тыя ж каранёвыя марфемы, што і літаратурная, але ўтвораны з дапамогай іншых словаўтваральных сродкаў: вылівень – лівень, курчаты – кураняты, шкелка – шкло, зачы – за вочы, круга – кругом, адранак –ранак, ціхата – цішыня,жвірак –жвір,вываратка--выварацень і пад.

У мове герояў адлюстраваліся некаторыя фанетычныя і  граматычныя асаблівасці гаворак. Намі вылучана вялікая група фанетычных дыялектызмаў тыпу: аглобня, слабодны, дзермяза, жаляззё, даланя, восвы, ёсь, вун, нясла, халадно, палікмахцерская, херма і інш.; граматычныя дыялектызмы: руччо(ручай), дрыжака(дрыжыкі), крупмі(крупамі), вушмі(вушамі), ён адмерыць,адчыне, падскоча і інш.

Прааналізаваны матэрыял паказаў, што аўтар клапоціцца пра тое, каб дыялектызмы былі зразумелыя шырокаму чытачу. Ён уводзіць іх у кантэкст з дапамогай падбору сінонімаў, выкарыстоўвае спосаб атрыбуцыі, увядзенне прыдаткаў, устаўных канструкцый. Сэнс большасці дыялектызмаў вынікае з кантэксту.

Дыялектызмы І. Пташнікаў ужывае ўмела, да месца. Яны сустракаюцца і ў мове герояў, і ў мове аўтара, адыгрываюць у яго творах пэўную стылістычную ролю, натуральна ўваходзяць у моўную тканіну, успрымаюцца як мастацкая заканамернасць і неабходнасць. З дапамогай дыялектызмаў пісьменнік не толькі малюе знешні воблік героя, але і раскрывае яго ўнутраны свет, выпрацоўвае спецыфічны індывідуальны стыль. У гэтым і заключаецца майстэрства пісьменніка.

Як ужо адзначалася, найбольшага плёну дасягаюць тыя пісьменнікі, якія арганічна спалучаюць у сваіх творах дзве разнавіднасці нацыянальнай мовы – літаратурную і дыялектную, знаходзяць месца і гутарковаму, і кніжнаму слову. Да такіх пісьменнікаў адносіцца і І. Пташнікаў. Некаторыя дыялектызмы выкарыстоўваюцца паралельна з іх літаратурнымі адпаведнікамі. Так аддаючы перавагу спалучэнню без сціханага (сустракаецца і аналагічнае  без сканчонага), пісьменнік не цураецца агульнаўжывальных слоў несціхана, не сціхаючы, частае ў творах слова  ўпобачкі жыве ў добрым суседстве  з яго сінонімам побач1.

1 А.Каўрус. Пташнікаў І.М.// Беларуская мова. Энцыклапедыя. Мн.,1994.

Літаратура

1.Абабурка М.В. Стылістычна абмежаваныя словы ў мове беларускай мастацкай літаратуры. Мн.,1981.

2.Абабурка М.В. Беларускае слова і яго вывучэнне. Мн.,1986.

3.Абабурка М.В. Некаторыя асаблівасці выкарыстання лексічных дыялектызмаў беларускімі савецкімі пісьменнікамі.//Тез. межвуз. науч.-теорет. конф.молод. учёных. Мн., 1969. С.148-147.

4.Адамовіч А. Культура творчасці. Мн., 1962.

5.Андраюк С. Чалавек на зямлі.Мн., 1988.

6.Андраюк С. Вывяраючы жыццём. Мн., 1976. С.66-108.

7.Баханькоў А.Я. Развіццё лексікі беларускай літаратурнай мовы ў савецкі перыяд. Мн., 1982.

8.Беларуская мова: Энцыклапедыя. Мн., 1994.

9.Бечык В. Свет жывы і блізкі. – Мн.,1974.С.106-132.

10. Блінава Э. Назіранні над вымаўленнем зычнага ў цвёрдаэрых гаворках.- Зб. навук. прац Мінскага пед. ін-та імя Горкага. т.5. Філалогія, 1973. Вып.1, с.6-10

11.Блінава Э., Мяцельская Е. Беларуская дыялекталогія. 2-е. выд. Мн.,1980.

12.Блінава Э., Мяцельская Е. Практыкум па беларускай дыялекталогіі. Мн.,1991.

13.Бурак Л.І. Сучасная беларуская мова. Мн.,1985.

14.Виноградов В.В. О языке художественной литературы. М.,1959.С.74.

15.Гілевіч Н.І. Дыялектызмы ў прозе беларускіх пісьменнікаў сярэдняга пакалення //Беларуская мова і мовазнаўства.Вып. 3. Мн.,1975.С.12.

16.Каўрус А.А. Мова народа, мова пісьменніка. Мн.,1989.

17.Каўрус А.А. Пташнікаў І.М.//Беларуская мова:Энцыклапедыя.Мн.,1994. С.441-443.

18.Клімашэўская І. Першая аповесць.//Літаратура і мастацтва.,1957, 2 мая.

19.Крыўко М.Н. З экспрэсіўнай дзеяслоўнай лексікі гаворак Міёрскага раёна // Народная лексіка. Мн.,1977. С.212-216.

20.Лексікалогія сучаснай беларускай літаратурнай мовы. Пад рэд. А.Я. Баханькова. Мн.,1994.

21.Лужанін М. Пісьменнік і мова // Полымя, Мн.,1951,№6. С.131.

22.Ляксуціна З.А. Да праблемы ўзаемадзеяння бел. літ. мовы і тэрытарыяльных дыялектаў // Рэгіянальныя асаблівасці бел. мовы, літаратуры і фальклору. Гомель, 1973. С.45-53.

23.Малажай Г.М. Лінгвістычны аналіз тэксту. 2-е выд. Мн.,1992.

24.Марціновіч А.З Мсціжаў бачны свет.Агляд творчасці І. Пташнікава // Роднае слова, 1992.№10-11.С.36-40.

25.Міхайлаў П.А. Назвы насякомых.//Лексічныя ландшафты Беларусі.Мн.,1995. С.172-178.

26.Міхайлаў П.А. Гаспадар і жонка – найлепшая сполка // Роднае слова, 1998, №1. С.79-90; Брат сястру бачыць за вярсту // Роднае слова, 1998, №8. С.94-97; Хто бабе не ўнук?: Назвы бабы ў беларускіх гаворках // Роднае слова, 1998, №11.С.80-84; Назвы пляменніцы ў бел. гаворках // Роднае слова, 1999,№9. С.22-29.

27.Міхалевіч А. Пра мову І. Пташнікава. // Роднае слова, Мн., 1990, №5. С.60.

28.Нарысы па беларускай дыялекталогіі. Мн.,1964.

29.Нуждзіна Т. Дарога ў сталасць. // На высокай хвалі. Літ.-крытычныя артыкулы. Мн., 1979. С.47-56.

30.Нуждзіна Т. Аб некаторых стылявых асаблівасцях аповесці І.Пташнікава.//Беларуская літаратура. Вып.5. Мн.,1977.

31.Оссовецкий И.А. Диалектная лексика в произведениях художественной литературы 50-60-х годов.//Вопросы языка современной русской литературы. Мн.,1971.

32.Оссовецкий И.А. Лексика современных русских народных говоров. М., 1982. С.197.

33.Палтаран В. Яго вялікасць жыццё.//Беларусь.,1986, №9. С.23.

34.Панюціч К.М. Лексіка народных гаворак. Мн.,1976.

35.Панюціч К.М. Мнагазначныя словы ў народных гаворках.//Моўныя адзінкі і кантэкст. Мн.,1992.С.233-241.

36.Скворцов Л.И. Норма. Литературный язык. Культура речи.// Актуальные проблемы культуры речи. М.,1970.

37.Скрыган Я. Ранішнія росы. Мн.,1965.

38.Сучасная беларуская літаратурная мова: Лексікалогія. Фанетыка.Арфаграфія. Выд. 3. Мн.,1993.

Рекомендуем скачать другие рефераты по теме: сочинения по литературе, защита дипломной работы, человек изложение.



Предыдущая страница реферата | 27  28  29  30  31  32  33  34  35  36  37 | Следующая страница реферата

Поделитесь этой записью или добавьте в закладки